Een parel aan de voormalige Zuiderzee

Blokzijl is een sfeervol stadje in de Kop van Overijssel, midden in Nationaal Park Weerribben-Wieden. De historische havenkolk, statige koopmanshuizen en kronkelende straatjes ademen nog altijd de sfeer van een welvarend verleden. Vandaag de dag is Blokzijl een geliefde plek voor bezoekers die houden van water, historie en gezelligheid.

Hoe het begon

Het is niet precies bekend wanneer Blokzijl is ontstaan. Waarschijnlijk in de 16e eeuw, al gaan sommige verhalen terug tot 1438. Het stadje groeide rond een spuisluis – of ‘zijl’ – die al in de 14e eeuw bij de monding van de Steenwijker Aa in de Zuiderzee lag. Deze sluis was van levensbelang om het achterland te beschermen tegen hoogwater.

De naam ‘Blokzijl’ dook voor het eerst op in 1521. Mogelijk verwijst het naar een houten kokersluis (‘blokzijl’) die ook voor schepen geschikt was. Een andere theorie is dat het is afgeleid van het huis van iemand met de naam ‘Block’. Hoe dan ook, de ligging aan de Zuiderzee maakte Blokzijl al vroeg belangrijk.

Van handelsplaats tot vestingstad

Blokzijl groeide in korte tijd uit tot een bloeiende handelshaven. Vooral de turfhandel bracht rijkdom: turf uit het Overijsselse achterland werd hier verzameld en verder vervoerd. Al in 1518 werd tol geheven op passerende turfschepen.

Tijdens de Tachtigjarige Oorlog kreeg Blokzijl een strategische rol. In 1581 liet Diederick van Sonoy er een schans bouwen als steunpunt voor de Staatse vloot. Rond 1600 gaf Prins Maurits de plaats privileges die de stad versterkten. In 1621 kreeg Blokzijl een zeshoekige vesting met vijf bolwerken – een fort dat indruk maakte op vrienden én vijanden.

Stadsrechten en gouden jaren

In 1672, het Rampjaar, kreeg Blokzijl stadsrechten van Prins Willem III als beloning voor het verjagen van de beruchte bisschop van Münster, ‘Bommen Berend’. De Staten van Overijssel waren minder blij: zij bevestigden de rechten niet en in 1675 werden ze weer ingetrokken. Toch bleef Blokzijl zich gedragen als stad.

De bloeitijd lag tussen 1623 en 1666. Toen lagen er wel 160 zeeschepen in de haven, en naast turf was bier een belangrijke bron van inkomsten. Er waren vijf brouwerijen met een eigen gilde. Straatnamen als de Bierkade en Brouwersgracht herinneren aan deze tijd. Vandaag brouwt de Klinkert Bierbrouwerij weer op historische grond: in een pand uit 1614 waar vroeger Brouwerij De Zwaan zat.

Tegenslagen en veranderingen

Zoals in veel havensteden kwam ook in Blokzijl de klad in de welvaart. De haven slibde dicht en in de nacht van 4 op 5 februari 1825 trof een rampzalige overstroming de stad. Springtij en storm braken de zeedijken en kostten vele levens. De hoogwaterkanonnen langs de kade, bedoeld om bewoners te waarschuwen, klonken te laat.

In de 19e eeuw leefde Blokzijl nog op met de handel in biezen- en russenmatten (‘mattenschipperij’), maar die verdween rond 1900. De aanleg van de Afsluitdijk (1932) en de inpoldering van de Noordoostpolder veranderden het leven hier voorgoed.

Wat er nu nog te zien is

Blokzijl heeft veel van zijn historische charme behouden. Bezoekers vinden hier o.a.:

De havenkolk – het levendige hart van de stad, omringd door oude pakhuizen en koopmanshuizen.

De Grote Kerk – gebouwd tussen 1609 en 1613, de eerste kerk in Nederland die niet voor katholieke eredienst bedoeld was. Binnen vind je een glas-in-loodraam uit 1662, een scheepsmodel uit 1677 en kroonluchters uit de 17e eeuw.

Hoogwaterkanonnen – stille getuigen van de strijd tegen het water.

Museum Het Gildenhuys – met onder andere een kopie van het originele stadsrechten-document.

Kaatje bij de Sluis – beroemd sterren restaurant, vernoemd naar een legendarische herbergierster. Buiten staat haar bronzen beeldje.

Prins Mauritshuis – een grand café in een voormalig weeshuis.

Restaurant Sluiszicht – in het oude tolhuis, met uitzicht op de sluis.

De Blokzijler Brok – een lokale lekkernij met een geheim recept, ontstaan uit een bakfout.

Blokzijl vandaag

Sinds 2001 hoort Blokzijl bij de gemeente Steenwijkerland. Er wonen zo’n 1.400 mensen, maar jaarlijks komen er tienduizenden bezoekers. Het is een perfecte uitvalsbasis voor watersport, varen, suppen, fietsen en wandelen in het Nationaal Park. En wie meer wil zien, rijdt zo naar Giethoorn – het ‘Venetië van het Noorden’.

Blokzijl is geen museumstad, maar een levendige plek waar historie, natuur en gezelligheid samenkomen. Of je nu komt voor de haven, de terrasjes of een wandeling door de smalle straatjes: Blokzijl laat je altijd met iets bijzonders naar huis gaan.